Оғзаки нутқни ёзувга кўчирманг
Кўпчилигимиз келишик қўшимчаларини ишлатишда кўп адашамиз, айниқса тушум ва қаратқич келишикларида, яъни
-ни ва
-нинг қўшимчаларида. Бунинг асосий сабаби оғзаки нутқда
-нинг қўшимчасини кўп ҳолларда қисқартириб
-ни тарзида талаффуз қилишимизда.
Айни шу масалада савол келганди, мисолни кўриб чиқамиз:
— Девонхона мазкур буйруқни/нинг бир кун муддатда тегишли ижрочиларга юборилишини таъминласин.
Бу ерда вазиятни ойдинлаштиришнинг энг осон йўли — ортиқча сўзларни олиб ташлаб, кераклисини қолдириш орқали қўшимча/келишикларни солиштириб кўриш:
— Девонхона буйруқни/нинг ижрочиларга юборилишини таъминласин.
— Девонхона буйруқни/нинг юборилишини таъминласин.
— ...буйруқни/нинг юборилиши...
Буйруқ
ни юборилиши ёки буйруқ
нинг юборилиши? Агар ҳали ҳам иккиланаётган бўлсангиз, қоидаларга мурожаат қиламиз:
•
Юборилиш — бу феълнинг мажҳул нисбат шакли.
• Ўтимли феъл тушум келишигидаги сўз билан боғланиб келади.
• Аммо мажҳул нисбат ўтимли феълни ўтимсизга айлантиради. Оддийроқ айтадиган бўлсак, сўзнинг
юборилиш шакли билан келган отда
-ни қўшимчасини ишлатиб бўлмайди:
— Буйруқни юборилиши ❌
— Буйруқнинг юборилиши ✅
— Тилларни тарқалиши ❌
— Тилларнинг тарқалиши ✅
Демак, саволда келган гап қуйидагича ёзилади:
1. Девонхона мазкур буйруқнинг бир кун муддатда тегишли ижрочиларга юборилишини таъминласин.
Ёки:
2. Девонхона мазкур буйруқни бир кун муддатда тегишли ижрочиларга юборишни таъминласин
Биринчи ҳолатда девонхона буйруқни ижрочиларга
кимдир/лар юборишини назорат қилади, иккинчи ҳолатда эса ўзи юборади.
@xatoliklarMostrar más ...