1.1 Shaxs otlari
Shaxs otlari «kim?» so‘roq‘iga javob bo‘lib, shaxslarni yoshiga, yashash joyiga, mansab-unvoniga, kasb-koriga, ijtimoiy holatiga, qarindoshlik darajasiga, nasl-nasabiga ko‘ra nomlab keladi.
1. Shaxslarning yoshiga ko’ra nomlanishi: chol, kampir, yigit, qiz.
2. Shaxslarning yashash joyiga ko’ra nomlanishi: qishloqlik, shaharlik, toshkentlik, tog’lik.
3. Shaxslarni mansab-unvoniga ko’ra nomlanishi: rais, direktor, professor, hoji kabi.
4. Kasb-koriga ko’ra: suvchi, zargar, paxtakor, agronom, injener, artist kabi.
5. Shaxslarning ijtimoiy holatiga ko’ra nomlanishi: shahzoda, malika, shoh, gado kabi.
6. Shaxslarning qarindoshlik darajasiga ko’ra nomlanishi: amma, xola, aka, tog’a, amaki buvi kabi.
7. Shaxslarning nasl-nasabiga ko’ra nomlanishi: xo’ja, said, eshon kabi.
Shaxs otlarining bir guruhi asosga-chi, -soz, -kor, -xon, -dosh, -boz (-voz), -vchi, -lik qo‘shimñhalarini qo‘shish yordamida yasaladi:
• -chi: taqa+chi=taqachi, samovar+chi=samovarchi, uloq+chi=uloqchi, suv+chi=suvchi, ish+chi=ishchi kabi.
• -soz: arava+soz=aravasoz, yo’l+soz=yo’lsoz, soat+soz=soatsoz kabi.
• -kor: ijod+kor=ijodkor, paxta+kor=paxtakor, xizmat+kor=xizmatkor kabi.
• -xon: g’azal+xon=g’azalxon, kitob+xon=kitobxon, namoz+xon=namozxon kabi.
• -dosh: yurt+dosh=yurtdosh, sinf+dosh=sinfdosh, sir+dosh=sirdosh, yo’l+dosh=yo’ldosh kabi.
• -boz (-voz): dor+boz=dorboz, ishq+voz=ishqivoz( bir unli i tovushi ortgan), kaptar+voz=kaptarvoz, maishat+boz=maishatboz, ariza+boz=arizaboz kabi.
• -vchi: o’qi+vchi=o’quvchi (i unlisi u unlisiga almashgan), boshla+vchi=boshlovchi(a unlisi o unlisiga almashgan).
• -lik: qishloq+lik=qishloqlik, shahar+lik=shaharlik, tog’+lik=tog’lik kabi.
✏️ -vchi qo‘shimñhasi i unlisi bilan tugagan fe’llarga qo‘shilganda, i unlisi u shaklida, a bilan tugagan fe’llarga qo‘shilganda, a unlisi o shaklida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi (Masalan, hayda+vchi=haydovchi, boshla+vchi=boshlovchi, o’qi+vchi=o’quvchi kabi). Undosh bilan tugagan fe’llarga -uvchi shaklida qo‘shiladi: quruvchi, suzuvchi.
Bizning kanal:
@GOLD_ONA_TILI_ADABIYOT✅
Yusupova Dilshoda
ادامه مطلب ...