Болалар нима сабаб дарс қолдиряпти?
Мамлакатнинг 14 та ҳудудида 2 минг нафар ота-оналар иштирокида ўтган сўровномада ўқувчиларнинг дарс қолдиришидаги асосий сабаблар айтиб ўтилган. Унга кўра, респондентларнинг 75,4 фоизи бетоб бўлиб қолиш, 8,9 фоизи ота-онасига ишларда ёрдам бериши, 3,1 фоизи ота-онаси ишга чиқиши кераклиги, 6 ёшгача бўлган болаларга қарайдиган бошқа одам йўқлиги, 1,7 фоизи хусусий ўқитувчи/репетитор билан ўқиши, 1,1 фоизи мактабга бориши учун қўшимча харажатларга маблағ етишмаслиги важлари туфайли фарзанди дарс қолдиришини маълум қилган. Сўровда қатнашган ота-оналарнинг 8,5 фоизи эса фарзанди нима сабабдан дарс қолдирганини билмаслигини билдирган.
Ота-оналарнинг 76,9 фоизи фарзанди сўнгги бир ой давомида умуман дарс қолдирмаганини билдирган, 15,6 фоизи эса 1-2 кун, 7,4 фоизи 3-4 кун дарс қолдирганини айтган.
PISA маълумотларига кўра, Ўзбекистонда дарсларни кетма-кет уч ой қолдирган ўқувчилар улуши 18,5 фоизни ташкил этган, PISAʼда иштирок этган мамлакатлар орасидаги ўртача кўрсаткич 10,3 фоизни ташкил этади. Бу кўрсаткич ўғил болалар орасида кўпроқ қизларга нисбатан.
Бунинг асосий сабаблари сифатида эса бетоб бўлиб қолиш (56,5 фоиз), оила аъзосига ғамхўрлик қилиш (22,7 фоиз), оилавий ишларда ёрдам бериш (17,6 фоиз), мактабда ўзини хавфсиз ҳис қилмаслик (17,4 фоиз), зерикиш (17,4 фоиз), уйга пул олиб келиш учун иш топиш кераклиги (13,2 фоиз), транспорт муаммоси туфайли мактабга бора олмаслик (10,7 фоиз) ва ҳомиладор бўлиб қолиш (7,1 фоиз) кўрсатилган.
Халқаро тадқиқотларда кўриниб қолган “кўзбўямачилик”
МҲТИнинг таъкидлашича, ўқувчилар орасида аъло баҳоларга ўқийдиганлар улуши 52,3 фоизни, тўртга ўқийдиганлар 36,4 фоизни, уч баҳога ўқийдиганлар 10,3 фоизни ташкил этади.
Ҳудудлар кесимида аъло баҳоларга ўқийдиганларнинг юқори улуши Андижон (59,4 фоиз) ва Навоий (57,4 фоиз) вилоятларида кузатилган. Энг паст баҳоларга ўқийдиган ўқувчилар улуши эса Тошкент шаҳри (15,4 фоиз), Фарғона (12,8 фоиз), Сирдарё (12,5 фоиз) ва Хоразм (12,4 фоиз) вилоятларида қайд этилган.
Институт ўқувчиларнинг ўзлаштириши қийин бўлаётган предметлари математика, технология, ўқиш, чет тили, табиий фанлар ва тасвирий санъат эканини, энг осонлари эса мусиқа, жисмоний тарбия, чизмачилик бўлганини қўшимча қилади.
e-maktab маълумотларига кўра, бугунги кунда ўзбекистонлик ўқувчиларнинг 88,7 фоизи аъло ва яхши баҳоларга ўқийди, лекин Халқаро баҳолаш тестлари натижаси бунинг аксини кўрсатган. 2021 йилда ўтказилган халқаро PIRLS тестида маҳаллий ўқувчилар дунёдаги ўртача 500 кўрсаткичидан паст натижа, 437 олган.
2022 йилда мактабларда 15 ёшли ўқувчилар билимини баҳолаш бўйича халқаро дастур – PISA тестлари натижасига кўра, ўқувчиларимиз 81 та мамлакат орасида математика бўйича 72-ўринни, табиий фанлар ва ўқиш саводхонлиги йўналишларида энг охиридан битта олдинги ўринни, 80-ўринни эгаллаган.
Давоматнинг пастлиги таълим сифати билан боғлиқ
МҲТИ умумтаълим мактабларида давоматни яхшилаш учун бир қанча тавсияларни таклиф этган.
Унга кўра:
1.Болалар саломатлигига эътиборни кучайтириш, фарзандини доимий равишда профилактик кўрикдан ўтказувчи ота-оналар учун махсус рағбатлантирувчи механизмларни жорий этиш лозим. Мексикада “Progressa” давлат дастури доирасида фарзандларини доимий равишда тиббий профилактик кўрикдан ўтказган кам таъминланган ота-оналар учун нақд пул кўринишида нафақа берилган.
2.Юқори синф ўқувчилари орасида (10-11-синф) йил давомида дарсларни қолдирмаган кам таъминланган оилаларнинг фарзандлари учун махсус жамғарма дастурини жорий этиш керак. Дастур доирасида дарсларни қолдирмаган ўқувчиларга муайян миқдорда стипендия тўланади ва ушбу маблағлар ўқувчининг банкдаги ҳисобрақамида сақланади. Тўпланган маблағларни олий ўқув юртлари шартномаларини тўлашга, уй-жой сотиб олишга ва тадбиркорлик фаолиятини бошлашга сарфлаш мумкин бўлади. Бу ўз навбатида ўқишни ташлаб меҳнат бозорига чиқиб кетиш ва эрта ҳомиладорликнинг олдини олишга хизмат қилади.
Show more ...