Turkiyada xabarlarni o‘qigan bo‘lsangiz kerak, narxlar shaharlarda qimmat. Turkiyaliklar o‘zlarini mahalliy tamaddixonalaridagi narxlarni Yevropa bilan solishtirib adolatli xulosa qilishmoqda. Istanbulda narxlar Parijga yaqinlashib qoldi, buni qanday tushuntirsa bo‘ladi? Menga qiziq ko‘ringani, ularda ham, xuddi amerikadek, o‘sha doner kabob sotuvchilari, “qizg‘anchiq” bo‘lganlari uchun narxni oshirishganlik ayblovlari ko‘paygan. Albatta, Turkiyada ovqat ham, ovqatxonalar ham juda raqobatli bozorda, demak masala qandaydir "kafelar kelishib olgan fitna nazariyasi" emas, balki iqtisodiy siyosat. Hozirda, inflyatsiyaga kurashish uchun, Turkiya markaziy banki dollarni sunʼiy ravishda kuchli qilib ushlab turibdi. Aynan shuning oqibatida Turkiyada oddiy tovarlar - yemaklar narxlari Yevropaga solishtirsak shunday qimmatlab ketgan. Masalan, Lirani hozirgi kursi agar 40-45 atrofida bo‘lsa, unda dollarda o‘sha doner kabobni narxi Parijdan arzonroq bo‘lar edi. Nima uchun MB bunday qilyapti? Chunki Turkiyadagi oxirgi o‘n yildagi iqtisodiy siyosat natijasida mamlakat juda dollarlashdi, buning oqibatida esa, dollarni devalvatsiyasi, afsuski inflyatsiyaga ham taʼsir qiladi. Qandaydir maʼnoda MB nima qilsam ham, muammo bo‘lmoqda. Inflyatsiyani nazoratdan chiqarib yuborishganida, keyin esa Erdog‘anni kuyovi - Albayroq moliya vaziri bo‘lganida, foiz stavkalarini tushirib qandaydir g‘ildirakni o‘ylab topishmoqchi bo‘lishgan. Afsuski ana shu siyosatni oqibatlari hali ham ko‘p yomon taʼsir ko‘rsatmoqda. MBda zahiralar deyarli qolmagan. Makroiqtisodiy siyosat izdan chiqarildi va kutilganidek, tuzatish qiyin bo‘lmoqda. Xo‘sh, dollar kursini sunʼiy ushlab turish nimaga yomon? Nafaqat bu shahardagi tamaddixona narxi Parij bilan bir xilligi, yoki turizm endi qimmatrog‘ligi, balki Turkiyaning boshqa iqtisodiyot sohalar, ayniqsa tekstilga bu juda salbiy taʼsir ko‘rsatmoqda. Turkiya tekstilchilari qon yig‘lamoqda, chunki ular ishlab chiqarayotgan tovarlar dunyoda sunʼiy ravishda qimmat bo‘lib qolmoqda. Ular to‘layotgan oylik va xarajatlarni hisobga olsak, Turkiyani aksar eksportchilari uchun bozor o‘ta qiyin kelmoqda. Hukumat ham buni tushunyapti, shuning uchun, o‘sha eksportchilarga har xil imtiyoz, birinchi o‘rinda kredit orqali yordam bermoqda - bu vaqtinchalik chora bo‘lib uni ham oqibatlari ayanchli. Ikkinchi tomondan, importlar narxlari, Turkiyaliklar uchun nisbatan “arzon” bo‘lib qoldi, bu esa to‘lov balansini sunʼiy ravishda yana-da manfiylashishiga olib keladi. Xullas, makroiqtisodiy bir xatoni tuzatish ham, bir necha yil va qanchadan qancha yo‘qotilgan iqtisodiy qiymatni talab qiladi. Menimcha shu oxirgi o‘n - o‘n besh yillik - Turkiyaga juda yomon keldi. Agar bunday iqtisodiy xatolar bo‘lmaganida, Turkiya o‘rta mamlakatlar qatoridan boy mamlakatlar qatoriga kirib olar edi - shu narsa yo‘qotilgan imkoniyat bo‘ldi. Biz yo‘qotilgan imkoniyatni yaxshisi baholashni bilmaymiz, lekin meni fikrim, Turkiya o‘rtacha g‘arbiy Yevropa mamlakatlar qatoriga kirib olishi mumkin edi, afsus unday bo‘lmadi.
Show more ...